27 grudnia 1918 roku wybuchło Powstanie Wielkopolskie. Efektem zwycięskiego zrywu narodowego było przyłączenie zachodnich terenów Polski do odrodzonej Rzeczypospolitej.
W 106 rocznicę tego ważnego wydarzenia spotkaliśmy się o godz. 18:00 na skwerze przy ul. Bernardyńskiej, przy Pomniku Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego. Zorganizowane przez Stowarzyszenie Bydgoscy Patrioci uroczystość rozpoczęło wspólne odśpiewanie Roty. Kiedy umilkły ostatnie takty tej patriotycznej pieśni o jakże wymownym przesłaniu Prezes Stowarzyszenia Tomasz Kłopocki przywitał przybyłych na uroczystość. Następnie usłyszeliśmy utwór “Marsz ku Wolności” grupy The Sandals, podczas trwania którego złożone zostały kwiaty i zapalone znicze przy symbolicznej mogile. Kolejnym punktem programu był krótki odczyt mający na celu przybliżenie kalendarium przebiegu Powstania Wielkopolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem działań jakie toczyły się w naszym regionie. Ostatnim akordem wydarzenia było odśpiewanie hymnu państwowego przy pirotechnicznej oprawie. Po zakończeniu oficjalnej części uroczystości wykonane zostało pamiątkowe zdjęcie uczestników spotkania.
„W obliczu Boga Wszechmogącego w Trójcy Świętej jedynego ślubuję, że Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę, że kraju Ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę, że Komisarzowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i dowódcom, i przełożonym swoim mianowanym przez Komisariat, zawsze i wszędzie posłuszny będę. Że w ogóle tak zachowywać się będę, jak przystoi na mężnego i prawego żołnierza-Polaka, że po zjednoczeniu Polski złożę przysięgę żołnierską, ustanowioną przez polską zwierzchność państwową”.
Przysięgali i szli walczyć o Polskę, szli zwyciężać i zwyciężyli!
27 grudnia roku 1918 wybuchło Powstanie Wielkopolskie, ten zwycięski zryw niepodległościowy odbił się szerokim echem po Wielkopolsce i rubieżach Ziemi Pomorskiej i Kujawskiej. Samej Bydgoszczy Powstańcy nie wyzwolili, jednakże ich działania doprowadziły do tego, że nasze miasto powróciło do Macierzy 20 stycznia 1920 roku.
W naszym regionie Powstańcy walczyli m.in. o Brzozę, Rynarzewo, Łabiszyn, Szubin, Żnin, Złotniki Kujawskie, Inowrocław, Barcin, Pakość, Kcynię, Nakło. Wszędzie tam szlak bojowy znaczą powstańcze mogiły, a o tym wielkim zrywie przypominają wystawione po latach pomniki.
W Bydgoszczy mamy również groby Powstańców Wielkopolskich, mamy też pomnik.
Dziennik Bydgoski z dnia 27.06.1919 r. opublikował następująca wiadomość:
“Pogrzeb żołnierza Polskiego, który jako ciężko ranny w Boże Ciało, wzięty został do niewoli pod Murowańcem i zmarł w lazarecie wojskowym nieodzyskawszy przytomności, a że nie miał przy sobie dokumentów – nazwisko jego pozostało nieznane. Pogrzeb odbył się wczoraj po południu…”
Ten nieznany żołnierz został pochowany tak jak większość Powstańców Wielkopolskich w naszym mieście na cmentarzu Nowofarnym przy ul. Artyleryjskiej.
I tak by skończyła się ta historia gdyby nie Pan Andrzej Sikorski, działacz społeczny, inspektor tegoż cmentarza. W roku 1925 udał się On mianowicie do redakcji Dziennika Bydgoskiego, gdzie poinformował, że wśród mogił powstańczych na cmentarzu Nowofarnym jest mogiła nieznanego powstańca. Przypomniał również o tym, że po wojnie z jego inspiracji rozpoczęto zbiórkę funduszy na budowę nowego grobu dla nieznanego powstańca w centralnym miejscu miasta. Wspólne działania przyniosły oczekiwany efekt. 7 sierpnia 1925 roku przeprowadzono ekshumację zwłok, a następnego dnia na cmentarzu odbyło się nabożeństwo, skąd kondukt żałobny przejechał na ulicę Bernardyńską. Tam w asyście kompanii honorowej, złożono metalową trumnę do murowanego grobu. Świadkami tego wydarzenia byli m. in. były naczelny dowódca Armii Wielkopolskiej – gen. Józef Dowbór-Muśnicki. Wojewoda Poznański – dr Biński, Prezydent Bydgoszczy – dr Bernard Śliwiński. Grób został przykryty białą, marmurową płytą z płaskorzeźbą anioła.
Tak powstała jedyna w Polsce mogiła Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego.
Niestety wybuch wojny we wrześniu 1939r. odbił się skutkiem również na tej mogile, nakazali polskim pracownikom Zieleni Miejskiej zniszczenie grobu i zasiania na nich trawy. (Oficjalnie mówi się, że Niemcy wydobytą trumnę ze szczątkami Nieznanego Powstańca zniszczyli, są jednak też informacje, ze trumna wraz z doczesnymi szczątkami została zakopana na cmentarzu przy ul. Kcyńskiej.) Dzięki bohaterskiej postawie Feliksa Górskiego i Kazimierza Niedźwieckiego zawdzięczamy to, że płyty granitowe i biała marmurowa tablica przetrwały okres wojny i zachowały się do dzisiejszych czasów.
Do rekonstrukcji Grobu Nieznanego Powstańca przystąpiono już w styczniu 1945 roku. Dzięki staraniom powołanego do tego zadania komitetowi grób z oryginalną marmurową tablicą wrócił uroczyście na swoje miejsce 25 sierpnia 1946 roku.
To nie był niestety koniec, z uwagi na konieczność rozbudowy ulicy Bernardyńskiej niezbędna okazała się dyslokacja Grobu Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego. To w ramach tych prac poza przeniesieniem samej mogiły postanowiono wybudować pomnik. Projektantem monumentu przedstawiającego leżącego, rannego powstańca , by prof. Stanisław Horno-Popławski. Uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce w dniu 29 grudnia 1986 roku.
Obecnie przy symbolicznej mogile znajduje się Pomnik, gdzie co roku 27 grudnia spotykamy się by uczcić pamięć tych co Zwyciężać Potrafili i Krwi swojej dla Ojczyzny nie żałowali.
BP.
źródło: Ilustrowany Kurier Polski
Kalendarium Powstania Wielkopolskiego
Pierwsze sukcesy – 26 grudnia 1918 – 8 stycznia 1919 r.
26 grudnia – Do Poznania przybywa, owacyjnie witany przez Polaków, Ignacy Jan Paderewski.
27 grudnia – Wzburzeni polskimi manifestacjami Niemcy, chcąc spacyfikować nastroje, organizują przemarsz przez Poznań 6. pułku grenadierów. Dochodzi do przypadkowej strzelaniny, która około 17.00 zamienia się w regularne walki niezorganizowanych, na razie, Polaków z niemieckimi żołnierzami. W czasie ataku na Prezydium Policji ginie pierwszy powstaniec – Franciszek Ratajczak. Na wieść o walkach w Poznaniu za broń chwytają też mieszkańcy pobliskich miejscowości. Jednym z pierwszych poległych Jan Mertka, padł pod Boczkowem.
28 grudnia – Polacy zdobywają cytadelę i arsenał w Poznaniu. Tymczasowym naczelnym dowódcą powstania zostaje kapitan Stanisław Taczak.
29 grudnia – Trwają walki w Poznaniu. Powstańcy wyzwalają m.in.: Gniezno, Kórnik i Grodzisk.
30 grudnia – W Poznaniu Polacy zdobywają koszary 6. pułku grenadierów. Wyzwolenie: Śremu, Wągrowca i Wronek.
31 grudnia – Kcynia, Ostrów i Oborniki wolne. Początek ofensywy polskich oddziałów, pod dowództwem podporucznika Pawła Cymsa, z Gniezna w kierunku Kujaw.
1 – 5 stycznia – Oswobodzenie: Żnina, Nakła, Barcina, Łabiszyna, Pakości, Mogilna, Strzelna, Kruszwicy, Krotoszyna, Nowego Tomyśla, Czarnkowa, Rawicza, Wolsztyna, Jarocina. Początek walk o Inowrocław.
6 stycznia – koniec walk w Poznaniu, powstańcy zdobywają lotnisko Ławica, całe miasto w rękach polskich. Inowrocław wraca do Polski.
8 stycznia 1919 – Nieudana polska ofensywa na Szubin. Niemcy zajmują Żnin i Łabiszyn. Bitwa pod Chodzieżą, odzyskano Czarnków wcześniej zdobyty przez Niemców. Gen. Józef Dowbor-Muśnicki został mianowany wodzem powstania.
Ze zmiennym szczęściem – od 8 do 15 stycznia 1919 r.
9 stycznia – Powstańcy tracą Nakło.
11 stycznia – Polacy zdobywają Szubin, zmuszają też ponownie Niemców do opuszczenia Żnina i Łabiszyna.
12 stycznia – Walki w rejonie Leszna.
13-15 stycznia – Powstańcy tracą Szamocin.
Zwycięstwo – od 16 stycznia do 16 lutego 1919 r.
17 stycznia – Pobór do wojska roczników: 1897, 1898 i 1899. Przekształcenie ochotniczych sił powstańczych w regularną Armię Wielkopolską.
21 stycznia – Naczelna Rada Ludowa (polityczne przywództwo powstania) ogłosiła tekst roty przysięgi wojsk powstańczych:
„W obliczu Boga Wszechmogącego w Trójcy Świętej Jedynego ślubuję, że Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę, że kraju Ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę, że Komisarzowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i dowódcom, i przełożonym swoim mianowanym przez tenże Komisariat, zawsze i wszędzie posłuszny będę, że w ogóle tak zachowywać się będę, jak przystoi na mężnego i prawego żołnierza-Polaka, że po zjednoczeniu Polski złożę przysięgę żołnierską, ustanowioną przez polską zwierzchność państwową”.
22 stycznia – Wznowienie walk na froncie północnym (rejon obecnego województwa kujawsko-pomorskiego) – Niemcy zajęli Potulice.
28 stycznia – Wielka niemiecka ofensywa na froncie północnym. Ciężkie walki pod Rynarzewem. Powstańcy utracili Szubin.
3 lutego – Wojska powstańcze zatrzymują ofensywę na froncie północnym, Niemcy wyparci za Noteć. Zwycięska bitwa pod Kcynią. Powstańcy odbili Rynarzewo.
4 lutego – Powstańcy odzyskują Szubin.
7 – 12 lutego – Ofensywa niemiecka na froncie południowym i zachodnim. Walki o Rawicz, Babimost i Kolno.
16 lutego – W Trewirze został przedłużony, zawarty 11 listopada 1918 r., rozejm Niemiec z państwami, które zwyciężyły w I wojnie światowej. Nowe porozumienie obejmowało też front wielkopolski. Tym samym armia powstańcza została uznana za wojsko sprzymierzone. Choć przez wiele miesięcy trwać będą potyczki na tymczasowej granicy, w praktyce oznacza to koniec powstania.
28 czerwca – Niemcy podpisały traktat wersalski, w wyniku którego do Polski powróciła – prawie cała Wielkopolska, Kujawy Zachodnie, Pałuki i Krajna.
Na podstawie opracowania Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.